Dawne pismo niemieckie znane jest polskiemu użytkownikowi pod różnymi, często potocznymi lub wręcz niewłaściwie stosowanymi nazwami (np. gotyk, neogotyk, sütterlin, szwabacha), co często utrudnia zainteresowanym osobom poszukiwanie materiałów pozwalających na zapoznanie się z danym typem pisma. Poniżej przedstawiamy garść informacji porządkujących ten stan rzeczy.
Fachowa nazwa dawnego odręcznego pisma niemieckiego to pismo neogotyckie, a jego powstanie datuje się na I poł. XVI wieku. Badaniem pisma, jego opisem i rozwojem na przestrzeni wieków zajmuje się jedna z nauk pomocniczych historii – paleografia, której działem jest neografia, koncentrująca się na piśmie nowożytnym. Poniżej przedstawione zostały trzy najpopularniejsze odmiany pisma neogotyckiego, z którymi zetknąć się można obcując z niemieckojęzycznymi manuskryptami z XIX i początku XX wieku, znajdującymi się w archiwach domowych i publicznych:
Kurrenta (niem. deutsche Kurrentschrift)
Pojęcie kurrenty wywodzi się od łacińskiego wyrazu currere – biec. Było to pismo szybkie, odręczne, użytkowe, stosowane od wczesnego okresu nowożytnego do połowy XX wieku głównie w krajach niemieckojęzycznych, lecz także (w lokalnych odmianach) w innych krajach zachodniej Europy. Cechami charakterystycznymi kurrenty są:
- modulowana grubość liter;
- spiczastość pisma (bardzo silne zaakcentowanie górnych i dolnych wydłużeń liter);
- równomierny stopień nachylenia liter (od 60-70°);
- czterolinia o proporcjach 2: 1: 2.
—–
Pismo Sütterlina (niem. Sütterlinschrift), tzw. podstawowe pismo szkolne z roku 1911
Nazwa tego pisma pochodzi od nazwiska niemieckiego reformatora pisma odręcznego, Ludwiga Sütterlina (1865-1917). Najbardziej charakterystycznymi cechami pisma Sütterlina są:
- ornamentalny i nieco dziecinny charakter pisma, z wieloma “zakrętasami”;
- stała grubość liter;
- ustawienie trzonów liter wobec linii bazowej pisma pod kątem 90° (pismo proste);
- czterolinia o proporcjach 1: 1: 1.
—–
Pismo z Offenbach (niem. Offenbacher Schrift)
Pismo z Offenbach zostało opracowane w 1927 r. przez Roberta Kocha (1876 – 1934 ), a następnie uległo nieznacznym modyfikacjom wprowadzonym przez Martina Hermersdorfa. Najbardziej typowymi cechami pisma z Offenbach są:
- wyraziste formy, powstające dzięki ruchowi szerokiej stalówki, prowadzonej raz w jedną, raz w przeciwną stronę;
- stała grubość liter;
- ustawienie trzonów liter wobec linii bazowej pisma pod kątem 75-80° (pismo lekko ukośne);
- zaakcentowanie środkowej długości liter (strefy śródlinijnej), przy czym czterolinia zachowuje proporcje 2: 3: 2 lub 3: 4: 3.
Dawne pismo niemieckie 