Odczytać nieczytelne – dawne pismo niemieckie dla polskich użytkowników archiwów

Projekt “Odczytać nieczytelne” został zrealizowany dzięki współpracy następujących podmiotów i osób:

Katedra Zabytkoznawstwa Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą była odpowiedzialna za realizację pierwszego etapu projektu. Obejmował on przetłumaczenie na język polski podręcznika do nauki pisma neogotyckiego autorstwa Haralda Süßa oraz opracowanie zeszytu ćwiczeń przeznaczonego specjalnie dla polskich użytkowników archiwów.

Instytut Historii Stosowanej we Frankfurcie nad Odrą był odpowiedzialny za drugi etap projektu, obejmujący przygotowanie obu publikacji do druku i pozyskanie środków na ten cel.

Archiwum Państwowe w Poznaniu udostępniło ze swoich zasobów skany materiałów archiwalnych, które zostały wykorzystane w zeszycie ćwiczeń. Pracownicy Archiwum, Beata Karwalska oraz Stefan Olejniczak, dokonali ponadto transkrypcji wybranych fragmentów materiałów archiwalnych, stanowiących przedmiot proponowanych ćwiczeń.

Fundacja Dobro Kultury jest wydawcą podręcznika i zeszytu ćwiczeń do nauki pisma neogotyckiego.

Firmie Piktogram Polska zawdzięczamy piękną szatę graficzną obu książek.

Autorką kaligrafii umieszczonych w zeszycie ćwiczeń oraz na okładkach obu książek jest Ewa Landowska.

O nas:

dr hab. Izabella Parowicz – pracownik naukowy Katedry Zabytkoznawstwa Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą i koordynator studiów podyplomowych “Ochrona Europejskich Dóbr Kultury”. Genealog z ponadtrzydziestoletnim doświadczeniem. Pomysłodawca i kierownik projektu “Odczytać nieczytelne”. Współautorka zeszytu ćwiczeń do nauki pisma neogotyckiego.

dr Joanna Drejer – historyk sztuki i architektury, zabytkoznawczyni, od lat związana z Collegium Polonicum i z Uniwersytetem Europejskim Viadrina. Tłumaczka podręcznika i współautorka zeszytu ćwiczeń do nauki pisma neogotyckiego.

Darczyńcy:

Projekt został współfinansowany ze środków Fundacji SANDDORF w Ratyzbonie oraz ze środków Pełnomocnik Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów na podstawie uchwały Bundestagu.

Podręcznik autorstwa Haralda Süßa zawiera w sobie szereg cennych informacji teoretycznych. Przedstawiona w nim została historia dawnego odręcznego pisma niemieckiego, zaprezentowane zostały też różne formy tegoż pisma. Następnie autor na wybranych przez siebie przykładach wprowadza czytelnika w reguły wiążące się z odczytywaniem dawnego pisma niemieckiego. Ostatnia część książki dotyczy nauki pisania dawnym pismem niemieckim. Po zaprezentowaniu najlepiej nadających się do tego celu materiałów i przyborów piśmiennych, autor przedstawia czytelnikom podstawowe różnice między trzema najbardziej popularnymi krojami pisma – kurrentą, pismem Sütterlina oraz pismem z Offenbach. Na przykładzie tego ostatniego prezentowane są podstawowe formy małych i wielkich liter alfabetu.

Dawne pismo niemieckie. Podręcznik do nauki pisma neogotyckiego / Tytuł oryginału: Deutsche Schreibschrift. Lesen und Schreiben lernen/ Autor: Harald Süß / Przekład: Joanna Drejer / Wydawnictwo: Fundacja Dobro Kultury, Słubice 2021 / ISBN 978-83-947075-4-5 / Oprawa twarda / Wymiary: 210 x 297 mm / Liczba stron: 84

Zeszyt ćwiczeń autorstwa Joanny Drejer i Izabelli Parowicz, który powstał w uzupełnieniu do powyższego podręcznika, został zaprojektowany jako praktyczna pomoc autodydaktyczna dla osób, które pragną osiągnąć biegłość w odczytywaniu dawnego pisma niemieckiego. Znajomość języka niemieckiego oczywiście w pewnym stopniu ułatwia to zadanie, gdyż osobom, które odczytają i zrozumieją przynajmniej część słów, odszyfrowanie pozostałych wyrazów z kontekstu być może przyjdzie z większą łatwością. Jednakże w odczytywaniu liter dawnego pisma niemieckiego główną rolę odgrywa umiejętność pisania tym pismem. Umiejętność tę mogą opanować również osoby, które nie władają językiem niemieckim. Dlatego każda litera została zaprezentowana oddzielnie, przy czym nacisk został położony na podobieństwa i różnice między poszczególnymi znakami oraz na możliwość pomyłek wynikających z faktu, że wiele liter dawnego pisma niemieckiego kojarzy się współczesnemu człowiekowi z zupełnie innymi znakami łacińskiego alfabetu. Czytelnik będzie miał możliwość przećwiczyć pisanie każdej nowo poznanej litery (pojedynczo i w szerszym kontekście całych wyrazów).

Dopiero po opanowaniu umiejętności pisania należy podjąć ćwiczenia odczytywania dawnego pisma niemieckiego. W tym celu w zeszycie przedstawiono 25 fragmentów rękopisów powstałych na przestrzeni stu lat (1835 – 1934) i znajdujących się w zasobach Archiwum Państwowego w Poznaniu. Osoby, które podejmą próbę odczytania tych rękopisów, będą mogły porównać wyniki swoich usiłowań z kluczem znajdującym się na końcu zeszytu.

Zeszyt ćwiczeń poświęcony jest najtrudniejszemu krojowi dawnego pisma niemieckiego, którym jest kurrenta (niem. Kurrentschrift). Wybór tego kroju nie był jednak przypadkowy – właśnie nim posługiwano się powszechnie w wieku XIX oraz na początku wieku XX w urzędach, w korespondencji oraz w powszechnym obiegu; właśnie kurrentą zapisano większość manuskryptów, którymi zajmują się polscy badacze.

Kurrenta. Zeszyt ćwiczeń do nauki pisma neogotyckiego / Autorki: Joanna Drejer, Izabella Parowicz / Wydawnictwo: Fundacja Dobro Kultury, Słubice 2021 / ISBN 978-83-947075-3-8 / Oprawa miękka / Wymiary: 210 x 297 mm / Liczba stron: 144

Skany rękopisów zawartych w zeszycie ćwiczeń można znaleźć pod następującym linkiem: POBIERZ SKANY

Dodatkowo udostępniamy pliki pdf z liniaturą kurrenty do dalszych samodzielnych ćwiczeń: POBIERZ PLIKI Z LINIATURĄ

W naszym zestawie, zawierającym podręcznik oraz zeszyt ćwiczeń do nauki pisma neogotyckiego,  znajdą Państwo ponadto poliniowany arkusz (nazywany liniuszkiem lub rygą), ułatwiający kontynuację samodzielnych ćwiczeń z zapisywania wyrazów kurrentą, jak również praktyczną zakładkę do książek, przedstawiającą wszystkie litery alfabetu w tymże kroju pisma.

Zestaw materiałów do nauki pisma neogotyckiego jest ponownie dostępny w sprzedaży: KUP ZESTAW

Sukces naszego zestawu do nauki pisma neogotyckiego zachęcił nas do dalszej, wytężonej pracy. Miło jest nam zakomunikować Państwu, że w przygotowaniu jest kolejny tom, zatytułowany Grażdanka. Zeszyt ćwiczeń do nauki dawnego pisma rosyjskiego. 

Prace nad tomem są bardzo zaawansowane i spodziewamy się, że ujrzy on światło dzienne już na początku 2022 r. Zachęcamy Państwa do odwiedzania tej strony. Będziemy tu umieszczać dalsze informacje na temat publikacji, która – nie mamy co do tego wątpliwości – okaże się równie przydatna dla użytkowników archiwów, co znany już Państwu zestaw materiałów do nauki pisma neogotyckiego.